Đánh giá thang đo danh hiệu (nominal scale) và thứ tự (ordinal) trong SPSS.
Các cấp đo lường
Có bốn cấp đo lường chính được sử dụng trong nghiên cứu và thống kê: định tính, định lượng, rời rạc và liên tục. Định tính là loại đo lường mô tả các biến dựa trên các thuộc tính không có thứ tự hoặc không có giá trị số. Ví dụ, màu sắc của một chiếc xe hay giới tính của một người là các biến định tính.
Định lượng là loại đo lường mô tả các biến dựa trên các thuộc tính có giá trị số. Có hai loại định lượng: rời rạc và liên tục. Định lượng rời rạc chỉ cho phép giá trị cụ thể từ một tập hợp hữu hạn. Ví dụ, số nguyên dương từ 1 đến 10 là một ví dụ về định lượng rời rạc.
Đối với định lượng liên tục, giá trị có thể nằm trong khoảng bất kỳ trên một dải liên tục. Ví dụ, chiều cao của một người hoặc nhiệt độ của một vật là các biến định lượng liên tục.
Thang đo danh hiệu
Thang đo danh hiệu là loại thang đo được sử dụng để xếp hạng hoặc phân loại các mục tiêu dựa trên một thuộc tính cụ thể. Thang đo danh hiệu không có giá trị số và chỉ cho phép xác định thứ tự hoặc vị trí của các mục tiêu trong tập hợp. Ví dụ, xếp hạng từ 1 đến 5 cho chất lượng sản phẩm hoặc phân loại người dùng thành nhóm A, B, C và D là các ví dụ về thang đo danh hiệu.
Thang đo thứ tự
Thang đo thứ tự là loại thang đo sắp xếp các mục tiêu theo một trật tự nhất định nhưng không có khoảng cách cố định giữa chúng. Các giá trị trong thang đo này chỉ cho biết vị trí tương quan giữa các mục tiêu, không phản ánh khoảng cách hay tương quan chính xác giữa chúng. Ví dụ, khi sắp xếp các công ty theo doanh thu từ cao xuống thấp, ta biết công ty nào có doanh thu cao hơn công ty khác nhưng không biết chính xác khoảng cách doanh thu giữa các công ty đó.
Thang đo khoảng cách
Thang đo khoảng cách là loại thang đo có giá trị số và cho phép xác định khoảng cách tương quan giữa các mục tiêu. Có hai loại thang đo khoảng cách: tuyến tính và phi tuyến tính. Thang đo khoảng cách tuyến tính có các giá trị số có ý nghĩa và có thể được sử dụng trong các phép toán toán học. Ví dụ, khi sử dụng thang đo chiều cao để so sánh chiều cao của hai người, ta biết chính xác khoảng cách chiều cao giữa họ.
Thang đo khoảng cách phi tuyến tính không có các giá trị số có ý nghĩa và không thể được sử dụng trong các phép toán toán học. Ví dụ, khi sử dụng thang đo danh hiệu (A, B, C) để so sánh thành tích học tập của ba sinh viên, ta chỉ biết rằng sinh viên A có thành tích cao hơn sinh viên B và sinh viên B lại cao hơn sinh viên C mà không biết chính xác khoảng cách thành tích giữa các sinh viên đó.
Các thang đo trong nghiên cứu và thống kê
Trong nghiên cứu và thống kê, có nhiều loại thang đo được sử dụng để đo lường các biến. Các loại thang đo phổ biến bao gồm:
- Thang đo tỷ lệ: Thang đo này có giá trị số có ý nghĩa và khoảng cách giữa các giá trị là cố định. Ví dụ, khi sử dụng thang đo điểm số từ 0-100 để xếp hạng hiệu suất của một nhóm người, ta biết chính xác khoảng cách hiệu suất giữa các người trong nhóm.
- Thang đo rời rạc: Thang đo này chỉ cho phép giá trị cụ thể từ một tập hợp hữu hạn. Ví dụ, khi sử dụng thang đo danh hiệu (A, B, C) để phân loại sản phẩm theo chất lượng, ta chỉ biết rằng mỗi sản phẩm thuộc vào một danh hiệu nhất định.
- Thang đo liên tục: Thang đo này cho phép giá trị nằm trong khoảng bất kỳ trên một dải liên tục. Ví dụ, khi sử dụng thang đo nhiệt độ để ghi nhận nhiệt độ của một vật trong thời gian, ta có thể biết chính xác giá trị nhiệt độ tại từng thời điểm.
Thang đo trong nghiên cứu
1. Thang đo chất lượng cuộc sống
Thang đo chất lượng cuộc sống là một công cụ quan trọng trong nghiên cứu xã hội và tâm lý học để đánh giá mức độ hài lòng của con người với các khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Các thang đo này thường bao gồm các câu hỏi hoặc mục tiêu liên quan đến sức khỏe, thu nhập, môi trường sống, quan hệ xã hội và các yếu tố tâm lý khác. Một ví dụ về thang đo chất lượng cuộc sống phổ biến là “Chỉ số Phát triển con người” (Human Development Index – HDI) được sử dụng bởi Tổ chức Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP).
Ví dụ về câu hỏi trong thang đo chất lượng cuộc sống:
- Bạn có cảm thấy hài lòng với công việc hiện tại của mình không?
- Bạn có những mối quan hệ xã hội tốt không?
- Bạn có thể truy cập vào các dịch vụ y tế và giáo dục không?
2. Thang đo tâm lý học
Thang đo tâm lý học được sử dụng để đo lường và đánh giá các biến số liên quan đến tâm trạng, cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của con người. Các thang đo này thường được sử dụng trong nghiên cứu về tâm lý học, như nghiên cứu về sức khỏe tâm thần, stress và chất lượng cuộc sống. Một ví dụ phổ biến về thang đo tâm lý học là “Đánh giá Sức khỏe Tâm thần” (Mental Health Assessment) được sử dụng để xác định mức độ rối loạn tâm thần của một cá nhân.
Ví dụ về câu hỏi trong thang đo tâm lý học:
- Bạn có cảm thấy buồn bã hoặc không vui?
- Bạn có gặp khó khăn trong việc ngủ vào ban đêm không?
- Bạn có cảm thấy căng thẳng hoặc lo âu không?
Như vậy, chúng ta đã tìm hiểu về hai loại biến số quan trọng trong SPSS là biến số định tính và biến số thứ tự. Biết cách phân loại và xử lý các loại biến số này sẽ giúp chúng ta nắm bắt được thông tin quan trọng từ dữ liệu và thực hiện phân tích chính xác.
https://www.youtube.com/watch?v=zCcFhOF3Xok&pp=ygUhbm9taW5hbCBzY2FsZSBhbmQgb3JkaW5hbCBpbiBzcHNz